Οξεία γαστρεντερίτιδα (Τροφική δηλητηρίαση)

Ορισμός

Η οξεία γαστρεντερίτιδα (τροφική δηλη­τη­ρίαση) είναι λοιμώδες νόσημα που οφεί­λε­ται σε βακτηρίδια (μικρόβια), ιούς, παράσιτα και τις τοξίνες τους.

Μηχανισμός δράσεως των μικροβίων και συμπτώματα των ασθενών

Τα μικρόβια, οι ιοί και τα παράσιτα που προκαλούν οξεία γαστρεντερίτιδα δρουν στο βλεννογόνο του λεπτού ή του παχέος εντέ­ρου ή σε αμφότερα. Εκτός όμως από τη διαφορετική θέση δράσεως στο έντερο διαφέρουν και στο μηχανισμό πρόκλησης της διάρροιας.

Ορισμένα μικρόβια όπως π.χ. ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος δρουν με προσχηματι­σμένες τοξίνες. Δηλαδή τα μικρόβια αυτά αφού μολύνουν την τροφή πολλαπλα­σιάζονται κάτω από κατάλληλες συνθήκες θερμοκρα­σίας και παράγουν εξωτοξίνη. Ο άνθρωπος με τη βρώση της μολυσμένης τρο­φής παρουσιάζει οξεία γαστρεντερίτιδα από την εξωτοξίνη και όχι από το ίδιο το μικρόβιο. Η βαρύτητα της γαστρεντερίτιδας εξαρτάται από την ποσότητα της τοξίνης που περιείχε η μολυσμένη τροφή. Η νόσος αρχίζει 2-6 ώρες μετά από τη βρώση της μολυσμένης τροφής με εμέτους και διάρροιες, χωρίς πυρετό. Διαρκεί 1-2 μέρες και αυτοϊάται.

Μία άλλη ομάδα μικροβίων που ονομά­ζονται προσκολλητικά (Δονάκιο της χολέ­ρας, παθογόνα κολοβακτηρίδια) προ­σκολ­λώνται στα κύτταρα του βλεννο­γόνου του εντέρου, όπου πολλαπλασιάζονται, χωρίς να προκαλούν τοπική φλεγμονή. Κατά τον πολ­λαπλασιασμό τους παράγουν εξωτοξίνη, η οποία είναι υπεύ­θυνη για το διαρροϊκό σύν­δρομο. Συνήθως η γαστρεντερίτιδα αρχίζει με ελαφρό κοιλιακό πόνο και διάρροιες 12-36 ώρες μετά από τη βρώση της μολυσμένης τροφής. Μπορεί να διαρκέσει 2-4 μέρες. Τα ηλικιωμένα άτομα και τα παιδιά κινδυνεύουν από αφυδάτωση και ηλεκτρολυ­τικές διατα­ρα­χές. Η θεραπεία εξαρτάται από το μικρόβιο που προκάλεσε τη γαστρεντε­ρίτιδα.

Τέλος, άλλη ομάδα μικροβίων, που καλούνται διεισδυτικά όπως είναι η Σαλμονέλλα, η Σιγκέλλα και το Καμπυλοβακτηρίδιο διεισδύουν στο βλεννογόνο του εντέρου, όπου πολλαπλα­σιάζονται και προκαλούν έντονη φλεγμονή με οίδημα και δημιουργία μικρών ελκών, ώστε τα κόπρανα του ασθενούς να περιέχουν άφθονη πυώδη βλέννη και αίμα. Με τον ίδιο μηχανι­σμό δρα και η ιστολυτική αμοιβάδα (παράσιτο). H μορφή αυτή της γαστρεντε­ρίτιδας από διεισδυτικά μικρόβια προκαλεί τα ίδια συμπτώματα με τη γαστρεντερίτιδα από προσκολλητικά μικρόβια. Όμως εδώ συνυ­πάρχει υψηλός πυρετός, κωλικοί εντέρου και πυοαιματηρές διάρροιες. Η θεραπεία συνή­θως περιλαμβάνει ενυδάτωση του αρρώ­στου και χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών.

Οξεία γαστρεντερίτιδα μπορεί να προκληθεί από μια βακτηριακή λοίμωξη, όπως Salmonella

Οι ιοί Rοta και Noro προκαλούν φλεγμονή του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου και μείωση του ύψους των λαχνών. Η διάρροια στις λοιμώξεις από ιούς αυτούς είναι αποτέλεσμα της μείωσης της απορρο­φητικής επιφάνειας του λεπτού εντέρου.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Η οξεία γαστρεντερίτιδα είναι η πλέον ση­μα­ντική αιτία θανάτου στη γη. Υπολογίζε­ται ότι η ετήσια θνητότητα του παιδικού πληθυ­σμού της γης από οξεία λοιμώδη διάρ­ροια ανέρχεται σε 4.000.000 παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών. Τα συχνό­τερα αίτια οξείας γαστρεντερίτιδας είναι τα εντεροτο­ξινογόνα στελέχη κολοβακτη­ριδίου και οι ιοί Rοta και Noro.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από μολυσμένο νερό

Ο συνήθης τρόπος μετάδοσης των υπεύ­θυ­νων μικροβίων που προκαλούν την οξεία γαστρεντερίτιδα είναι η εντεροστοματική ο­δός. Οι επιδημίες οξείας διάρ­ροιας από Σαλ­μονέλλα ή παθογόνο κολοβα­κτη­ρίδιο εί­ναι συχνές σε πληθυ­σμούς που ζουν σε κα­ταυ­λισμούς ή χωριά χωρίς κεντρική απο­χέ­­τευση και ύδρευση. Στις περιπτώσεις αυ­τές οι βόθροι οικιών μπορεί να επικοινω­νούν με πηγές πόσιμου ύδατος τις οποίες μολύνουν.

Οι επιδημίες οξείας γαστρεντερίτιδας δεν είναι σπάνιες στις ανεπτυγμένες χώ­ρες και συμβαίνουν όταν δεν τηρούνται πλή­ρως οι συνθήκες υγιεινής ή όταν υπάρ­χει διαρροή στο σύστημα αποχετεύσεως και ανάμειξή του με το σύστημα υδρεύ­σεως.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από κρέμα ή μαγιονέζα

Οφείλεται συνήθως σε μόλυνση της τροφής από σταφυλόκοκκο, που προέρχεται από τα χέρια ατόμων που προετοιμάζουν την τροφή πριν να σερβιριστεί. Ο σταφυλόκοκκος αφού μολύνει τη κρέμα πολλαπλασιάζεται και παράγει εξωτοξίνη, η οποία προκαλεί την οξεία γαστρεντερίτιδα.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από αυγά ή πουλερικά

Εκτός από την εντε­ρο­στοματική οδό, η μετάδοση της λοί­μωξης μπορεί να γίνει και από άτομο σε άτομο, όπως συμβαίνει με τη διάρροια που οφείλεται σε Σιγγέλλα. Ορισμένα μικρόβια, όπως το Καμπυλο­βακτηρίδιο, η Υερσίνια και η Σαλμονέλλα μπορεί να μεταδοθούν και από τα κατοικίδια ζώα στον άνθρωπο. Είναι γνωστό ότι όλα σχεδόν τα πουλερικά έχουν σαλμονέλλα. Οι σαλμονέλλες αυτές μπορεί να μολύνουν τα αυγά του εμπορίου και καταστρέφονται μόνο με τον έντονο βρασμό του αυγού (σφιχτό βρασμένο αυγό), ενώ στο μελάτο αυγό μπορούν να επιβιώσουν και να μετα­δοθούν στον άνθρωπο που θα το καταναλώ­σει. Η λοίμωξη μπορεί επίσης να μεταδοθεί από ατελώς μαγειρεμένα πουλερικά.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από Κινέζικα εστιατόρια

Ο Βάκιλλος σέρεους μεταδίδεται συνή­θως με μολυσμένο ρύζι. Σε αυτόν οφείλεται η οξεία γαστρεντερίτιδα από τα Κινέζικα εστιατόρια.

Οξεία ιογενής επιδημική γαστρεντερίτιδα

Οι ιοί Rοta και Noro εκτιμάται ότι είναι υπεύθυνοι για το 25% της οξείας γαστρεντερίτιδας που απαντά στα παιδιά τόσο στους χειμερι­νούς, αλλά ιδιαίτερα στους θερινούς μή­νες. Δεν είναι όμως μόνο παιδική λοίμωξη, αλλά μπορεί να προσβλη­θούν ενήλικες και ηλι­κιωμένα άτομα. Η γαστρεντερίτιδα εκδηλώ­νεται σε πολλά συγχρόνως άτομα που ζουν στην ίδια πόλη (επιδημία). Οι ιοί Noro είναι υπεύθυνοι για επιδημίες σε κρουαζιερόπλοια.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από Hamburger

Ένα άλλο μικρόβιο που μπορεί να προ­κα­λέσει βαριά αιμορραγική γαστρεντε­ρίτιδα είναι τα εντεροαιμορραγικά στελέχη του κολο­βα­κτηριδίου. Τέτοια μικρόβια δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα στον ελλη­νικό χώρο, όμως έχουν αναφερθεί σε αρκε­τές χώρες της Ευρώπης, ενώ η λοίμωξη είναι συχνή στην Αμερική. Το μικρόβιο με­τα­δίδε­ται από ατελώς ψημένο κιμά που χρησιμο­ποιείται στα χάμπουρ­γκερ και γι' αυτό ονομάζεται "νόσος των χάμπουρ­γκερ". Το 2006 καταγράφηκε στις ΗΠΑ επιδημία από συσκευασμένο μολυσμένο σπανάκι που καταναλώθηκε ωμό. Σε ορισμένα περιστατικά εκδηλώνεται με πάρα πολύ βαριά αιμορ­ραγία από το έντερο ή και αιμολυτικό-ουραιμικό σύνδρομο. Ορισμέ­νοι ασθενείς μπορεί να πεθάνουν από τις επιπλοκές της λοίμωξης.

Οξεία γαστρεντερίτιδα από ωμά θαλασσινά

Οξεία λοιμώδη γαστρεντερίτιδα μπορεί να παρουσιασθεί και από βρώση θαλασσι­νών, τα οποία έχουν συλλεγεί από θαλάσ­σιες περιοχές όπου εκβάλλουν λύματα πό­λεων. Συνήθως τα ωμά αυτά θαλασσινά εί­ναι μολυσμένα με παθογόνα κολοβακτη­ρίδια.

Η διάρροια των ταξιδιωτών

Μία άλλη αιτία οξείας λοιμώδους διάρ­ροιας είναι η λεγόμενη "διάρροια των ταξιδιωτών". Η διάρροια αυτή παρατη­ρείται σε άτομα τα οποία διαμένουν μόνιμα σε ανεπτυγμένη χώρα, έχουν ταξιδέψει σε αναπτυσσόμενη χώρα ή χώρες των τροπικών χωρών της γης (Μέση Ανατολή, κεντρική και νότια Αμερική, χώρες της Αφρικής, Καραϊβική) και παρουσιάζουν διάρροιες την πρώτη εβδομάδα επιστροφής στη χώρα της διαμονής τους. Η αρρώστια αρχίζει οξέως, με πολλές διαρροϊκές κενώ­σεις το εικοσιτετράωρο, κοιλιακό πόνο και πυρετό. Σε μερικούς ασθενείς συνυπάρ­χουν και εμετοί. Συνήθως η αρρώστια είναι αυτοπεριοριζόμενη και υποχωρεί μέσα σε μία εβδομάδα περίπου. Όμως σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών η διάρροια μπορεί να παραταθεί μέχρι και τέσσερις εβδομάδες.

  

Πρόληψη και θεραπεία

Όπως ήδη αναφέρθηκε η οξεία γαστρε­ντερίτιδα είναι πλέον συχνή τους θερινούς μήνες. Ο λόγος είναι ότι το θέρος επικρα­τούν υψηλές θερμοκρασίες που ευνοούν την επώαση και τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων εκτός του ανθρώπινου οργανι­σμού. Είναι απαραίτητο για να προληφθεί η οξεία γαστρεντερίτιδα να τηρούνται ορισμέ­νοι κανόνες υγιεινής.

* Τα χέρια πρέπει πάντοτε να πλένονται πριν από το φαγητό.

* Η τροφή που καταναλώνεται πρέπει να είναι πρόσφατα μεγειρεμένη, να μην διατηρείται σε θερμοθα­λάμους εστιατορίων σε ακατάλ­ληλες θερμοκρασίες (π.χ. 40 βαθμών), που είναι θερμοκρασίες επωάσεως των μικρο­βίων.

* Τα εστιατόρια πρέπει να είναι μεγάλης κατανά­λωσης, ώστε οι τροφές να μην παραμένουν στα ψυγεία ή στους θερμο­θαλάμους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

* Το νερό πρέπει να είναι είτε εμφιαλω­μένο είτε από υδραγωγείο το οποίο να χλωριώνεται τακτικά.

Για εκείνους που πρόκειται να ταξιδέ­ψουν στο εξωτερικό (στις θερμές χώρες) είναι απαραίτητο να πίνουν πάντοτε εμφιαλω­μένο νερό και αναψυκτικά και να γευμα­τίζουν στο ξενοδοχείο που παραμέ­νουν, όπου συνήθως τηρούνται καλές συνθήκες υγιεινής. Η λήψη τροφίμων στο δρόμο ή σε μικρά εστιατόρια στις χώρες αυτές είναι επικίνδυνη για την πρόκληση οξείας γαστρεντερίτιδας.

Σε οξεία γαστρεντερίτιδα που οφείλεται σε εξωτοξίνες μικροβίων δεν απαιτείται ειδική θεραπεία αλλά μόνο ικανοποιητική ενυδά­τωση του ασθενούς. Συνήθως η οξεία γα­στρεντερίτιδα υποχωρεί μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα. Αντίθετα αν ο ασθενής παρουσιάζει πυρετό, δηλαδή το διαρροϊκό σύνδρομο οφείλεται σε διεισδυτικά μικρό­βια, πρέπει να αντιμετωπισθεί κατάλληλα με ενυδάτωση και αντιβιοτικά σε νοσοκομείο.

Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης

Γενικός Χειρουργός

Πηγάδια Καρπάθου

τηλ. 6974 139 931

via